Opowiedziane

https://opowiedziane.ipn.gov.pl/ahm/swiadkowie/24364,Baszak-Zdzislaw.html
2024-03-29, 01:55

Zdzisław Baszak

Pułkownik rezerwy WP, dowódca plutonu ckm w wojnie 1939 r., oficer dywersji ZWZ-AK, uczestnik operacji „Most III” – transportu lotniczego części V-2 do bazy RAF w Brindisi.

Zdzisław Baszak ps. Pirat urodził się 8 lipca 1920 r. w Woli Gręboszowskiej. Był synem policjanta państwowego Jana Baszaka oraz Janiny z d. Tarka. Naukę pobierał w szkole powszechnej w Dąbrowie Tarnowskiej, a następnie w tamtejszym prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym im. Tadeusza Kościuszki. W 1935 r. przeniósł się do II Gimnazjum im. Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnowie. Maturę uzyskał w czerwcu 1938 r. Szkolenie wojskowe przeszedł na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Piechoty przy 6. Dywizji Piechoty w Krakowie. Po szkoleniu otrzymał przydział do 16. Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie i dowodził tam plutonem ckm. We wrześniu 1939 r. przemierzył cały szlak bojowy jednostki od bitwy pszczyńskiej (1–2 września) do podania się 6. DP w Nowym Siole (20 września). Broni nie złożył i podjął udaną próbę ucieczki w rodzinne strony.

W październiku 1939 r. wstąpił do Służby Zwycięstwu Polsce, w konspiracji przyjął pseudonim Pirat. Od listopada 1939 r. do marca 1940 r. pełnił obowiązki Komendanta Obwodu Dąbrowa Tarnowska ZWZ, późniejszej AK, „Drewniaki” i współorganizował struktury konspiracyjne. W październiku 1940 r. został aresztowany przez Niemców. Podjął skuteczną ucieczkę podczas transportu. Do działalności konspiracyjnej powrócił w 1943 r. Do stycznia 1945 r. był oficerem dywersji przy Komendzie Obwodu Dąbrowa Tarnowska oraz dowodził placówką Dąbrowa Tarnowska – Radgoszcz, krypt. Dzięcioł, Danuta. Zorganizował wydzielone z AK głęboko zakonspirowane, małe oddziały specjalne, tzw. sekcje dywersyjno-szturmowe. Uczestniczył w operacji „III Most” w Wał-Rudzie w lipcu 1944 r., był zastępcą dowódcy osłony lądowiska „Motyl”, z którego do alianckiej bazy lotniczej Brindisi w południowych Włoszech wystartował samolot z ważnymi osobami reprezentującymi emigrację i Polskie Państwo Podziemne oraz z częściami tajnej niemieckiej broni V-2.

W 1945 r. rozpoczął studia na Akademii Handlowej w Krakowie. 23 czerwca 1945 r. zorganizował akcję na Urząd Skarbowy w Brzesku. Pieniądze przekazał strukturom drugiej konspiracji. W lutym 1948 r. został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa i za akcję w Brzesku otrzymał wyrok sześciu lat pozbawienia wolności. Był osadzony w więzieniach: w Krakowie, Wiśniczu i Rawiczu. Po odbyciu trzech lat kary – na podstawie amnestii z 1947 r. – odzyskał wolność w święta Bożego Narodzenia 1952 r. Nie mógł znaleźć zatrudnienia i dopiero w 1967 r. rozpoczął pracę w Ministerstwie Rolnictwa. W 1992 r. jako kombatant przeszedł na wcześniejszą emeryturę.

W 1990 r. z inicjatywy Zdzisława Baszaka powstało w Dąbrowie Tarnowskiej muzeum Armii Krajowej. Cztery lata później zostało ono przeniesione do Tarnowa. Obecnie Izba Pamięci Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej funkcjonuje jako oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie. W 2007 r. Zdzisław Baszak został awansowany do stopnia pułkownika rezerwy WP. Jest honorowym prezesem okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Przejdź do relacji

Opcje strony